Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Zrozumiałem.
Gorzów Wielkopolski

Lubuskie warte zachodu
 
 
 
 
Logowanie
 
 
 

nie jesteś zarejestrowany?
wpisz proponowany login i hasło, a przejdziesz do dalszej części formularza..
Zapowiedzi

"Pałac Diamentowego Buddy"


Prezentowana wystawa jest poświęcona przebogatym w treści i odznaczającym się skomplikowaną ikonografią obrazom religijnym z krajów tybetańskiego buddyzmu, czyli thankom. Uzupełniają ją przedmioty obrzędowe i kultowe z tegoż kręgu kulturowego. Wszystkie eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie.
Buddyzm tybetański, zwany też wadżrajaną i buddyzmem tantrycznym, to najmłodsza z trzech odmian buddyzmu. Jest wyznawany, poza Tybetem, także w Nepalu, północnych Indiach, Bhutanie, Mongolii, Buriacji, Tuwy i Kałmucji. Nazwa "wadżrajana" pochodzi z sanskrytu, oznacza "diamentowy wóz" i odnosi się do buddyjskiej symboliki diamentu, który przecina inne materiały, samemu nie poddając się cięciu i przez to jest związany m.in. z mądrością. Religia ta kształtowała się od pierwszych wieków naszej ery jako rozwinięcie wcześniejszych odmian buddyzmu, a od VIII w. n.e. także w Tybecie, gdzie przejęła wiele elementów bon - pierwotnej religii Tybetańczyków.
Cechą wadżrajany jest występowanie w niej, prócz innych praktyk, również tantr - złożonych rytuałów i praktyk religijnych, wymagających inicjacji i pomocy ze strony doświadczonego mnicha. Inna cecha to silne rozbudowanie panteonu, który w porównaniu z wcześniejszymi odmianami buddyzmu został powiększony o postać Pra-Buddy, żeńskie bóstwa (m.in. Tary), bóstwa opiekuńcze związane z praktykami medytacyjnymi (zwł. jidamy), liczne bóstwa-strażników wiary (dharmapalowie) i in. Bóstwa te niejednokrotnie wywodzą się z hinduizmu, z religii bon i z religii krajów sąsiadujących z Tybetem. Nadto nastąpiło dalsze rozbudowanie symboliki w sztuce: stąd w malarstwie i rzeźbie wielka liczba atrybutów mających symboliczne znaczenie, podobnie jak gesty i pozy, czy strój postaci.

Niemal cała sztuka tego kręgu kulturowego jest podporządkowana religii. Obrazy i posążki mają znaczenie w rytuałach, są umieszczane na ołtarzach, mają pomagać w indywidualnych praktykach. Thanki towarzyszą medytacjom mnichów i świeckich wyznawców buddyzmu; są umieszczane w świątyniach, mniszych celach i prywatnych domach, a w czasie świąt thanki o olbrzymich wymiarach bywają rozwieszane na stokach wzgórz. Również księgi i szereg wytworów rzemiosła ma znaczenie w sprawowaniu kultu, a miniatury i charakterystyczne gliniane, płaskorzeźbione plakiety zwane tsa-tsa są umieszczane w przenośnych relikwiarzykach gau.
Termin "thanka" pochodzi z języka tybetańskiego i oznacza "coś, co jest do zwijania". Obrazy te nie są rozpinane na krosnach, ani nie mają sztywnych ram, lecz są umieszczane w ozdobnym, jedwabnym obszyciu, o dolnej krawędzi zaopatrzonej w drążek, na który obraz jest nawijany. Thanki maluje się najczęściej w technice tempery na płótnie, lecz bywają także aplikowane - wykonane z precyzyjnie wyciętych i naszytych kawałków tkanin. Buddyjska thanka podlega kanonowi, obejmującemu proporcje każdej ukazanej postaci, jej pozy, gesty, atrybuty i kolory. Właśnie obowiązywanie kanonu sprawiło, że sztuka wadżrajany odznacza się wielką trwałością wzorców. Thanki (ale również rzeźby, malarstwo ścienne i miniatury) z nawet odległych od siebie regionów, w których występuje tybetański buddyzm, są podobne zarówno w zakresie ikonografii, jak stylu.
Na thankach są ukazywane pojedynczo lub w grupach o regularnym, skodyfikowanym układzie, bóstwa z buddyjskiego panteonu, a także buddyjskie raje, związane z poszczególnymi postaciami. Osobna grupa przedstawień to mandale. Są to obrazy-znaki, symbole wszechświata, przedstawiające niebiański pałac (o zgeometryzowanym planie wywiedzionym z formy kwadratu i wpisanym w okrąg), zawierające wizerunki bóstw (zwłaszcza, w centrum obrazu - głównego bóstwa danej mandali). Obrazy te, będące charakterystycznym elementem ikonografii wadżrajany, również pełnią rolę pomocy w medytacjach. Ponadto w sztuce występują "koła życia" - ilustracje buddyjskiej wiary w istnienie sześciu światów, w których można się odrodzić (są to: świat bogów, tytanów-aszurów, ludzi, zwierząt, głodnych duchów, piekieł). Przedstawienie takie ma formę koła, podzielonego na sześć części i trzymanego przez władcę śmierci - Jamę.
W posiadaniu Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie znajduje się bez mała 350 thanek. Gromadzenie zbioru zaczęło się w latach 1970-tych od thanek, które twórca i dyrektor muzeum, Andrzej Wawrzyniak kolekcjonował, wraz z innymi dziełami sztuki i rzemiosła, na terenie Nepalu, gdzie przez kilka lat kierował polską placówką dyplomatyczną. Do powiększenia zbioru przyczynili się również nepalscy przyjaciele Andrzeja Wawrzyniaka. Thanki z Nepalu to około dwie trzecie dzisiejszej muzealnej kolekcji thanek. Kolekcję wzbogaciły także liczne egzemplarze z Mongolii, pozyskiwane dzięki polskim specjalistom, pracującym w tym kraju. Prócz tego, muzeum udawało się sporadycznie nabywać dzieła pochodzące z Tybetu.
Zwijane obrazy religijne ze zbiorów MAiP były prezentowane na pionierskich wystawach w warszawskich galeriach muzeum: "Tanka - buddyjska ikona" (1988) i "Krąg siły - thangka z Nepalu" (1996 - charakterystyczne są różnice w pisowni tybetańskiego słowa; ujednolicona polska pisownia nie jest jeszcze ustalona). Obecna wystawa w Gorzowie Wielkopolskim jest kolejną prezentacją poświęconą sztuce bogatej w symboliczne treści, niełatwej do odczytania lecz popartej wielowiekową tradycją i zasługującej na przybliżenie w naszym kraju.


7-04-2006
/ zapowiedzi na ten miesiąc
 
Komentarze


brak komentarzy

zaloguj się aby móc komentować ten artykuł..

Kalendarz imprez
Sfinansowano w ramach Kontraktu dla województwa lubuskiego na rok 2004

Copyright © 2004-2024. Designed by studioPLANET.pl. Hosting magar.pl