Logowanie
|
|
Cmentarz żydowski, ul. Gwiaździsta |
|
Żydzi zawsze grzebali ciała zmarłych, nie uznając kremacji. Urządzenie pogrzebu traktowane było w kategoriach dobrego uczynku, niezależnie od więzi emocjonalnej. Cmentarz uważany jest za miniaturę „ziemi świętej”, stąd wywodzi się jego nienaruszalność. Grób uważano za „bramę nieba”. Kapłani odwiedzali cmentarz tylko w czasie pochówku.
Pierwsze wzmianki o tworzeniu cmentarza wyznania mojżeszowego (tzw. kirkut) w Gorzowie Wlkp. przy ul. Gwiaździstej datowane są na 1723 r., gdzie teren ten staje się własnością gminy żydowskiej. W układzie kompozycyjnym wyróżnia się: część południową - z aleją cmentarną oraz umieszczonymi równolegle do niej rzędami macew, i północną - rozproszoną w lokalizacji mogił z lat 1850-70, wciśniętą wąskim prostokątem pomiędzy wzgórza morenowe. W części środkowej znajduje się wzgórze zwieńczone prostokątną platformą, wzmocnioną murkami oporowymi, a w pobliżu znajduje się wejście do podziemnego grobowca.
Cmentarz zajmuje powierzchnię 0,7 ha. Powstanie cmentarza wiąże się z istnieniem gminy żydowskiej (w 1567 pierwsza wzmianka) i budową synagogi w 1752 r. (narożnik b. ul. Łaziennej i Lechitów), rozebranej w latach 1850-52. W tym samym miejscu wznosi się drugą (lata 1853-54) wg proj. arch. Tietza oraz trzecią wzniesioną przy bramie cmentarza. W latach 1980-81 dopuszczono rozbiórkę kopuły. Z tego czasu pochodzi również dom pogrzebowy. Bardzo istotnym elementem architektonicznym jest brama cmentarna zbudowana w 2 połowie XIX w. w formie sklepionej arkady, którą rozebrano samowolnie, a odtworzono w 1999 r. w ramach projektu PHARE.
W 1942 cmentarz pozostawał w gestii żydowskiego męża zaufania Maxa Koschiminsky’ego - tę datę przyjmuje się jako orientacyjną datę zamknięcia cmentarza.
Specyfiką form nagrobnych są macewy, których tekst z odczytaniem hebrajskich i niemieckich inskrypcji z ornamentem został zinwentaryzowany. Nagrobki zamożnych obywateli w stylu barokowym, rokoko, modernistycznym z kolumnadą koryncką i toskańską utworzyły mur odgradzający cmentarz od otoczenia. Dla współczesnych gorzowian cmentarz jest historycznym świadectwem współistnienia narodów różnych kultur i wyznań.
Opracowanie: Anna Baran, Marzena Maćkała Na podstawie materiałów udostępnionych przez: - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze Delegatura w Gorzowie Wlkp. - Pracownię Miejskiego Konserwatora Zabytków w Urzędzie Miasta Gorzowa Wlkp. Fot. Sławomir Sajkowski
|
|
|
|
Kalendarz imprez
|